De manier waarop overheidsinkoop georganiseerd is, verandert snel. Waar inkoopprocessen voorheen vaak complex en tijdrovend waren, zorgt de opkomst van Generatieve AI (GenAI) voor nieuwe mogelijkheden. Deze technologie maakt het inkoopproces efficiënter, slimmer en kostenbesparender. Toch roept de inzet van AI ook vragen op. Levert het alleen voordelen op, of brengt het juist nieuwe risico’s met zich mee?
Een revolutie in efficiëntie
Uit onderzoek van Boston Consulting Group blijkt dat de overheid door AI jaarlijks tot 20 miljard euro kan besparen. De Nederlandse publieke sector kampt met personeelstekort en dalende productiviteit. Volgens BCG kan Generative AI de efficiëntie met 15-20% verhogen, wat jaarlijks miljarden euro’s kan besparen. GenAI kan administratieve taken automatiseren, zoals documentanalyse en het opstellen van verslagen, vooral in zorg, onderwijs en sociale zekerheid. BCG raadt aan om te investeren in vijf domeinen—uitkeringen, politie, zorg, onderwijs en overheidsdienstverlening—om de publieke sector toekomstbestendig te maken en het risico van achterlopen op andere landen te vermijden.
Hoe kan AI de inkoopprocessen binnen de overheid verbeteren, en wat voor impact heeft dit op het inkoopvak? Door AI te gebruiken, kunnen inkoopafdelingen sneller en efficiënter werken, administratieve processen stroomlijnen en slimmer uitvragen dankzij betere data. Zo kan AI bijvoorbeeld prijsinformatie analyseren en leveranciers vergelijken, wat leidt tot beter onderbouwde beslissingen. Dit helpt niet alleen om kosten te besparen, maar ook om verborgen risico’s in contracten te signaleren en financiële verrassingen te voorkomen. Door deze inzichten krijgen inkoopafdelingen meer grip op hun processen en versterken ze de transparantie en controle.
Kansen en uitdagingen
Toch roept de inzet van AI ook vragen op. Hoe betrouwbaar is een AI-systeem als het gaat om aanbestedingen? De Nederlandse overheid stelt strikte regels op het gebied van transparantie en naleving van wetgeving zoals de Aanbestedingswet en de AVG. Er is een risico dat AI bepaalde inschrijvers bevoordeelt of dat privacygevoelige gegevens niet correct worden verwerkt. Dit betekent dat AI weliswaar kan ondersteunen, maar dat menselijk toezicht altijdnoodzakelijk blijft.
Daarnaast verandert de rol van de inkoper. Waar voorheen de focus lag op administratieve taken, verschuift deze nu meer naar contractmanagement en leveranciersrelaties. Dit vraagt om nieuwe vaardigheden en een andere manier van werken. Tegelijkertijd moeten organisaties blijven investeren in vakinhoudelijke expertise. Want als AI alle analyses uitvoert, hoe zorgen we er dan voor dat inkopers zelf de controle en kennis behouden?
Een slimme toekomst, mits goed ingezet
Generatieve AI is een krachtig instrument dat de inkoopfunctie binnen de overheid kan versterken. Efficiëntie, kostenbesparing en strategische inkoopmogelijkheden liggen binnen handbereik. Maar zonder een doordachte implementatie en kritisch toezicht kunnen juridische en ethische valkuilen op de loer liggen. De sleutel tot succes ligt in een evenwichtige samenwerking tussen AI en de expertise van inkopers. Want hoewel AI steeds slimmer wordt, blijft de menselijke factor onmisbaar in een sector waar verantwoording en transparantie vooropstaan.
De vraag is dus niet of AI de inkoopwereld zal veranderen, maar hoe we deze verandering op een verantwoorde en effectieve manier kunnen vormgeven.
Bron: Boston Consulting Group, 2025
